نمایی از زیتون و درخت زیتون
زیرود: تعیین اصالت دقیق زیتون اهمیت زیادی دارد. هم اکنون صدها رقم زیتون با انواع اقلیم و خاک ها سازگار شده اند اما ابهامات زیادی درباره نام های ارقام مختلف در همه ی کشورها وجود دارد. در بیشتر مواقع نام ها توسط باغبانی که زیتون های خاصی را تکثیر کرده اند انتخاب شده است. به خاطر همین ممکن است اسمی یکسان به زیتون های مختلف داده شود. و یا ممکن است یک نوع زیتون در مناطق مختلف اسم های مختلفی خوانده شود.
بررسی ارقام مختلف زیتون در شمال ایران توسط پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری و با همکاری وزارت جهاد کشاورزی از سال 1380 آغاز شد.
تعداد 350 پایه درخت از 7 رقم عمده موجود در باغ های قدیمی با عمر بیش از 50 سال از مناطق مختلف شمال ایران (حوزه سفیدرود) شناسایی، پلاک گذاری و نمونه برداری شدندکه مناطق نمونه برداری عبارتند از استان گیلان: باغ اتکا، باغ مرکز تحقیقات زیتون رودبار، هرزویل، فیشم، کلشتر، منطقه شمالی ده علی آباد. استان قزوین، وخمان، جودکی و بهرام آباد. زنجان: منطقه گیلوان و باغ مطهری. این مناطق تقریبا اطراف شهرستان رودبار در کرانه سفیدرود و در منطقه کوهستانی قرار گرفته است و آب و هوای آن تحت تأثیر هوای خشک و نیمه خشک ناحیه مرکزی قرار دارد.
زیتون گروه روغنی
بعد از رقم زرد، بیشترین سطح زیر کشت زیتون در کشور مربوط به رقم روغنی است. میزان روغن آن در ماده تر در منطقه رودبار و طارم بین 20 تا 25 درصد و میزان سطح اولئیک اسید در زمان رسیدگی میوه حدود 65 درصد است. این رقم زود گل ده و میان رس می باشد. نسبت به باد بسیار حساس است و گل ها دارای خود ناسازگاری نسبتاً زیاد می باشد. بهترین گرده زای آن به ترتیب ارقام زرد، لچینو، بلیدی، روغنی، فیشمی و مانزانیلا می باشد. این رقم حساس به خشکی و شوری و دارای تحمل نسبی به سرما است. تکثیر آن به روش ریشه زایی قلمه ها در گلخانه میست با موفقیت انجام می شود
زیتون گروه زرد
این رقم بالاترین سطح زیر کشت را داراست. تولید محصول آن نیز در حد بالایی بود و سال آور است. میزان روغن در ماده تر آن بین 20 تا 25 درصد گزارش شده است و میانگین سطح اولئیک اسید این رقم در منطقه طارم در زمان رسیدگی میوه حدود 78 درصد است. میوه این رقم یک محصول دو منظوره برای تهیه کنسرو و روغن می باشد.
این رقم میان رِس و متحمل بادهای شدید و نسبتاً راحت ریشه می زند. قدرت رشد توسط دارد و تاج متوسط از خصوصیات درختان این نوع زیتون است. باغداران شمال کشور تمایل بسیار زیادی برای کاشت این رقم دارند زیرا میزان روغن میوه آن بالاست و ماندگاری میوه بر روی درخت زیاد است.
زیتون ماری
پراکندگی رقم ماری بیشتر در مناطق شمالی کشور است، زودرس بوده و میوه آن خاصیت کنسرو پذیری بالایی دارد. کنسرو این رقم بسیار خوش طعم است. این رقم نسبتا دیر گل ده و تولید گرده آن زیاد است. قدرت رشد متوسط، عادت رشد گسترده و متوسط تاج از خصوصیات درخت این میوه می باشد.بهترین گرده دهنده آن به ترتیب ارقام مانزانیلا و زرد است. میزان روغن آن در ماده تر در زمان رسیدگی میوه حدود 20 درصد است که با توجه به داشتن بیش از 75 درصد اولئیک اسید، روغن آن کیفیت بالایی دارد. یکی از صفات نامناسب این رقم از دست دادن میوه در اثر ریزش می باشد که به همین دلیل باغداران تمایل زیادی به نگهداری میوه بر روی درخت به منظور اسحصال روغن آن را ندارند. در صورت رفع این مشکل می توان روغن بسیار با کیفیتی را از این رقم به دست آورد.
25 خاصیت زیتون برای لاغری و معده
زیتون گروه فیشمی
این رقم در منطقه کوهستانی فیشُم (اطراف رودبار) کشت می شود و نام آن از این منطقه گرفته شده است. فراوانی این رقم در شمال کشور نسبت به سایر ارقام تجاری زیتون کمتر است. تعداد محدودی درخت از این رقم در باغ تحقیقات زیتون رودبار، باغ مادری علی آباد و منطقه انجیلک وجود دارد. زمان گلدهی کامل آن اواسط اردیبهشت می باشد و زمان شروع تغییر رنگ این میوه در منطقه رودبار اواسط شهریور گزارش شده است. میزان روغن آن در وزن تر میوه حدود
درصد گزارش شده است اما پایداری اکسایشی روغن آن کمتر از ارقام زرد و ماری می باشد که نشان دهنده ماندگاری پایین محصول روغن آن است. نسبتا خود سازگار بوده و نسبت به آفت مگس زیتون حساس است.
زیتون شنگه
رقم شنگه یکی از متنوع ترین ارقام موجود در منطقه شمال کشور است. تنوع این رقم به حدی بالا می باشد که درختان مورد مطالعه در 7 گروه جدا شده و در ارقام متفاوتی قرار می گیرند. میزان روغن آن با توجه به تنوع بالای رقم آن از 13 تا 21 درصد متغیر است. با توجه به نسبت پایین میزان اسید اولئیک به لینولئیک در این رقم می توان گفت که کیفیت روغن آن در حد مطلوب نبود و در نتیجه برای زیتون کنسزوی مورد استفاده قرار می گیرد. رقم شنگه حساس به سرما بوده و میوه های آن در شرایط اقلیمی گرم و خشک چروکیده شده و ریزش می کنند. بطور کلی قدرت رشد درخت در این گروه متوسط بوده و عادت رشد آن افراشته می باشد.
زیتون گلوله
میوه های این رقم کاملا کروی هستند و به همین علت آن را گلوله می نامند. گوشت میوه نسبتاً سفت و به دلیل درشت و گرد بودن میوه معمولا برای تهیه کنسرو استفاده می شود. ارقامی که با نام گلوله در مناطق مختلف شمال کشور معرفی می شوند از تنوع بسیار بالایی برخوردارند. میزان روغن آن نیز با توجه به تنوع بالای این رقم از 11 تا 21 درصد متغیر است.
با توجه به تحقیقات انجام شده بر روی این رقم از زیتون می توان چنین نتیجه گیری کرد که درختانی که با نام گلوله در منطقه شمال کشور شناخته می شوند کاملا با هم متفاوت بوده و هر یک از این ارقام دارای ویژگی های مربوط به خود می باشند.
خرما زیتون
رقم خرما زیتون از جمله ارقام متنوع می باشد که دارای میوه های درشت و گوشتی با هسته ای کشیده است. نام این رقم از شباهت آن به میوه خرما گرفته شده است و از میوه این رقم برای تهیه کنسرو استفاده می شود. میزان روغن در این رقم در وزن تر میوه حدود 17 درصد گزارش شده است. این رقم در شهرستان رودبار در روستاهایی مانند کلشتر و هرزویل موجود است.
خرما زیتون
